ABD, Libya’da çatışmayı önlemeyi ve istikrarı desteklemeyi amaçlayan strateji içeren ‘on yıllık plan’ başlattı.

ABD Başkanı Joe Biden’ın Kongre’ye taşıdığı ABD stratejisi, ABD Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Barbara Leaf’in Libya ziyaretinden birkaç gün sonra ortaya koyuldu. Leaf, Libya da dahil olmak üzere çatışma yaşayan bazı ülkelerdeki koşullarla yakından ilgileniyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı, geçen cumartesi akşamı ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Libya ile ilgilenen ofisi ve farklı ajanslardan ortakların, bu planı ‘uygulanmasında önemli ortaklar olarak hizmet edecek bir dizi ikili ve çok taraflı grupla’ titiz analizler ve kapsamlı istişareler yoluyla geliştirdiğini açıkladı.

Bakanlık, “Plan, ABD’nin uzun vadeli siyasi hedefine, yani Libya’nın ‘demokratik olarak seçilmiş, birleşik, temsili, insan haklarını garanti edebilen, kamu hizmetleri sunabilecek, kapsayıcı ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi teşvik edebilecek, sınırları güvence altına alabilecek, ABD ve uluslararası toplumla ortak öncelikler konusunda bir ortaklık oluşturabilecek uluslararası kabul görmüş’ bir otorite tarafından yönetilmesine yönelik çalışıyor” dedi.

Libya İleri Araştırmalar Enstitüsü (İhya Libya) Başkanı Aref Nayed, ABD stratejisini memnuniyetle karşılarken, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada yaklaşık 2,8 milyon Libyalı seçmenin bu seçimleri düzenleme haklarını garanti eden Birleşmiş Milletler (BM) Libya Özel Temsilcisi Abdullah Batili’nin girişimi uyarınca, bu yıl içerisinde cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin yapılması gerektiğini söyledi.

Nayed, “12 yıllık erteleme sonrasında herhangi bir ek gecikmeyi veya iktidardaki siyasi zümreler arasındaki herhangi bir bencil anlaşmayı kabul etmiyoruz” diyerek, “Strateji, İhya Libya bloğunun vizyonuyla uyumludur ve bu yılki seçimlerin Libya halkı için acil bir insan hakkı olduğuna inanıyoruz” ifadelerini kullandı.

Arif en-Nayed, “10 yıllık stratejik planda ana hatları çizilen kademeli yaklaşım gerçekten övgüye değer. Buna çok ihtiyaç var. Libya için bir parlamentonun ve ülke için bir cumhurbaşkanının doğrudan seçilmesinden sonra bu kurumlar, ulusal meşruiyet ve egemenliği koruyarak, ABD ve diğer ülkelerle güçlü ve adil bir temelde ortaklığa girebilecekler” dedi.

Beyaz Saray’ın geçen cumartesi akşamı yaptığı açıklamaya göre strateji, Libya’da ülke genelinde yönetme, hizmet sağlama ve güvenliği sağlama yeteneğine sahip seçilmiş bir ulusal hükümetin temellerini oluşturmaya odaklanıyor. Bunun ‘10 yıllık bir süre için uzun soluklu bir girişim’ içerdiğine dikkat çekilen açıklamada, stratejinin Libya, Benin, Fildişi Sahili, Gine, Togo, Mozambik ve Gana dahil olmak üzere stratejiye dahil olan altı Afrika ülkesinde ‘yerel paydaşlarla’ kapsamlı istişareler sonrasında geliştirildiği belirtildi.

ABD stratejisi ilan edildikten sonra ABD’nin Libya Büyükelçisi ve Özel Temsilcisi Richard Norland, “Libya’da çatışmayı önlemeyi ve istikrarı teşvik etmeyi amaçlıyor. Libya halkının istikrar, hesap verebilirlik ve sorumlu yönetim elde etme arzularını destekleyen yerel toplum düzeyinde yapıcı ortaklıklar ve programlara dayanıyor” dedi.

Norland, Twitter üzerinden yaptığı açıklamada “Bu girişim, ABD’nin Libya halkının yanında yer alma ve kamu hizmetlerini sunabilen ve tüm alanlarda ekonomik büyümeyi teşvik edebilen birleşik, demokratik olarak seçilmiş bir hükümete doğru ilerlemeyi destekleme taahhüdünün altını çiziyor” ifadelerine yer verdi.

Strateji, aynı zamanda Libya’da güvenlik, adalet, hesap verebilirlik ve uzlaşma ile silahsızlanma, seferberliğin kaldırılması ve yeniden entegrasyon için önceki çabalara ulaşmayı hedeflerken, ABD’nin çatışma ve şiddet nedenlerini hafifletmek için stratejik yatırımlar yapma konusundaki uzun vadeli taahhüdü olarak sayılıyor. Ayrıca ulusal düzeydeki mevcut siyasi belirsizlikler ve ABD’nin Libya içerisindeki müdahalesine ve yardımına ilişkin sınırlamalar göz önüne alındığında plan, kademeli, uyarlanmış ve ölçeklenebilir bir yaklaşıma olan ihtiyacı kabul ediyor. Strateji, Güney Libya’yı ise ‘Libya’nın üç ana bölgesinin hepsinde ve nihayetinde Sahel ve kıyı Batı Afrika’nın kritik alt bölgelerinde ilerleme kaydetmek için kademeli olarak inşa edilen ve birbirini izleyen ilk çabaların odak noktası’ olarak görüyor.

Aynı şekilde kısa vadede plan, ‘vatandaşlara duyarlı demokratik yerel yönetimi ve gelişmekte olan ve gelecek vaat eden yerel uzlaşma girişimlerini desteklemek için’ yerel bir taban yaklaşımına da odaklanıyor.

ABD, Libyalılara ‘daha barışçıl, istikrarlı ve birleşik bir gelecek için süregelen mücadelelerinde’ yardım etmeye kararlı olduğunu açıklarken, 2011’de Muammer Kaddafi rejiminin devrilmesinden bu yana Libya’nın bölünme ve şiddetli çatışmalarla karşı karşıya olduğuna dikkati çekti. Ekim 2020’de ülke genelinde bir ateşkes anlaşması, çatışmaya son verdi. BM’nin kolaylaştırdığı Libya Siyasi Diyalog Forumu’nun yeni bir birleşik geçici hükümet seçmesi için bir alan oluşturdu ve ulusal seçimlerin yapılması için siyasi bir yol haritası ortaya koydu. Yol haritası, o dönemden bu yana askıya alındı ve Trablus konusunda milisler arasındaki gerginlik artarken, ABD’li ve uluslararası ortaklar, Libya’nın birleşik bir hükümete, kapsayıcı ve demokratik yönetime ve siyasi istikrara yönelik somut adımlar atmasına yardımcı olmak için diplomatik arenada aktif olarak yer alıyor. Bu çerçevede ABD, Rusya da dahil olmak üzere dış aktörlerin, NATO’nun güney kanadı için tehdit oluşturan ve Sahel bölgesini daha da istikrarsızlaştıran Libya’daki istikrarsız durumdan yararlanmaya çalıştıklarına dikkati çekti.

Libyalı araştırmacı ve hukukçu Ramazan et- Tuvaycer, “ABD stratejisi, Libya’nın istikrarından bahsetmesine rağmen, içerisinde pek gerçekçilik görülmüyor. Uluslararası sahnede meydana gelen değişikliklere yeterince bakmıyor” dedi.

Tuvaycer, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada “Bu Amerikan vizyonu, on yıl önce benimsenmiş olsaydı, daha büyük bir etkisi olurdu. Ancak bugün bunun değişen uluslararası gerçeklikle çatışacağından eminim. Tek umudum, Libya’nın Ukrayna gibi bir savaş alanı olmaması. Bu konuda güçlü bir aday” ifadelerini kullandı.

Libyalı araştırmacı ayrıca, “Libya’daki tüm tarafların akılcı davranması ve Libya’yı çatışma çemberinden çıkarıp siyasi, toplumsal ve askeri istikrarı sağlamayı ciddi ciddi düşünmesi gerekiyor. Uluslararası durum çok hassas ve herkesin Libya’nın bekası için taviz vermesini gerektiriyor” dedi.